اغلب افراد به خصوص آنهایی که به نوعی با پخت و پز سروکار دارند و همچنین سلامتی برایشان مهم است همواره این پرسش برایشان مطرح است که از میان ظروف تفلون، ظروف مسی، ظروف سرامیک، ظروف گرانیت، ظروف آلومینیوم (ظروف روحی)، ظروف پیرکس، ظروف چدن و …، کدامیک مناسب تر است. در واقع داشتن ترکیبی از ظرف ها متناسب با کاربرد مورد نظر با درنظر گرفتن مزایا و معایب آنها می تواند راه حل باشد. در ادامه به بررسی انواع ظروف خانگی پرداخته شده است.
- ظروف چدنی:
مزایا :
- قابلمه چدن یک وسیله پخت و پز قدیمی برای طبخ با روغن کم است.
- ظروف چدنی دارای سطحی متخلخل است و از آنجایی که پوششی معمولا ندارند می توان بدون نگرانی از خراش از هر وسیله ای در آن استفاده کرد.
- دقت نمایید که در سالهای اخیر ظروف آلومینیوم دایکست (تحت فشار) را با پوشش تفلون در بازار عرضه میکنند و به اشتباه به نام ظروف چدنی شناخته میشوند در حالیکه این ظروف نوعی از ظروف تفلون هستند. لذا در هنگام خرید مطمئن شوید که ظروف آلومینیوم با پوشش تفلون مشکی را بجای ظروف چدن که پایه آهنی هستند تهیه ننمایید.
- ظروف چدن قابلیت انتقال حرارت بسیار خوبی دارند و این موضوع در جاافتادن و خوشمزه شدن خوراک بخصوص خورشت ها موثر است.
- اگر بخوبی نگهداری شوند برای یک عمر پخت و پز مناسب خواهند بود.
- با استفاده از ظروف چدنی می توانید جذب آهن را افزایش دهید که از سطح ظرف وارد غذا میگردند. اینکه گذشتگان کمتر با مشکلات کمبود آهن درگیر بودند، استفاده از ظروف بخصوص برای آبگوشت و خورشت ها بوده است.
معایب:
- وزن آن سنگین است و آشپزی با آن کمی مشکل است.
- نیاز است یه لایه ای چربی بر روی آن برای جلوگیری از زنگ زدگی باشد. بدین معنی که زمانی که غذا با آن پخت شد و شستشو گردید با لایه ای نازک روغن، سطح آنرا آغشته کرده و در داخل فر خشک می نمایند و به آن شکل نگهداری می گردد.
ویدئوی آموزش نحوه استفاده از ظرف چدنی و روغن کاری آن
- ظروف تفلون و گرانیت:
مزایا :
- قابلیت شستشوی آسان
- خواص نچسب عالی
- دارای وزن سبک
معایب:
- امکان خراش پذیری در صورت استفاده از وسایل فلزی و یا تیز که موجب کنده شدن تفلون می شود. در صورت خراش برداشتن پوشش تفلون داخل ظرف، ادامه استفاده از آن به هیچ عنوان توصیه نمیشود زیرا در حین پخت و پز وارد غذا شده و برای سلامتی آسیب زاست. در این موارد می بایست ظروف را جایگزین نمود و یا در مراکز معتبر بازسازی ظروف تفلون، پوشش قبلی را از بین برده و پوشش تفلون جدید و استاندارد بر روی آن اجرا شود.
- در ابتدای خرید ظروف تفلون، بهتر است که سطح آن به لایه نازکی از روغن آغشته شده و پس از ۲۴ ساعت شستشو گردد. این کار به عمر پوشش تفلون کمک میکند.
- شوک های حرارتی به پوشش تفلون آسیب میزند. بعنوان مثال گذاشتن ظرف خالی بر روی حرارت و گرم شدن زیاد آن، و یا استفاده از آب سرد بر روی ظرفی که هنوز داغ است.
- ترجیحا از ظروف تفلونی که دارای ماده PFOA نیستند استفاده نمایید.
- در خصوص مزایا و معایب پوشش های گرانیت که در سالهای اخیر وارد بازار گردیده است، خواص گرانیت براساس نوع جنس مواد اولیه آن، مانند پوششهای تفلون و یا سرامیک است.
- ظروف سرامیک:
مزایا:
- دارای خاصیت نچسب
- قابلیت تمیزشوندگی مناسب
- مقاومت به خراش بالا نسبت به پوشش تفلون
- دارای رنگ بندی متنوع
معایب:
- خواص نچسب آن معمولا به ماندگاری تفلون نبوده و پس از مدتی افت می کند.
- پوشش های از نوع مواد اولیه سرامیک بی کیفیت، خراش می پذیرند حتی با وسایل غیر نوک تیز.
- مواد اولیه غیراستاندارد سرامیک بعضا ممکن است دارای سرب باشند.
- ظروف آلومینیوم (ظروف روحی):
مزایا:
- خواص انتقال حرارت بالا در ظرف
- مقاوم به خوردگی و زنگ زدگی
- وزن سبک
- قیمت ارزان
معایب:
- مطابق بررسی های کارشناسان، استفاده از ظروف آلومینیومی (ظروف روحی) در بلند مدت موجب آلزایمر میشود.
- بدلیل نرم بودن، براحتی دفرمه شده و تغییر شکل می دهد.
- در برخی خورشت ها و غذاها ممکن با مواد غذایی واکنش دهد.
- براحتی خراش برمیدارد. خطهای نازک و سیاه که معمولا در کف ظرفهای آلومینیوم وجود دارد محل تجمع باکترهاست.
- ظروف ارگانیک یا ارگرینیک
مزایا:
- این ظروف نسل جدید ظروف با پوششهای سرامیک هستند که نوع مواد اولیه پوشش آنها دوست دار محیط زیست بوده و بر پایه محصولات نفتی نیستند.
معایب:
- در معرض حرارتهای بالا، خواص نچسب آن به شدت افت میکند.
- نیاز به روغن کاری در فواصل مختلف دارند (مثل ظروف چدنی).
- خواص نچسب آنها در گذر زمان کاهش می یابد.
- ظروف لعابی:
مزایا:
- ظروف لعابی دارای پوشش یکپارچه پوشش لعاب با سطح شیشه ای، بر روی فلز آلومینیوم و یا آهن است که معمولا در دمای بالا پوشش آن پخت میشود و بطور نسبی دارای مقاومت به خراش بالاست.
- وزن سبک و قیمت مناسب
- انتقال حرارت خوب
معایب:
- چنانچه جنس پوشش از مواد اولیه مناسب نباشد، کنده شده و یا خراش پذیر خواهد بود.
- به سرعت سرد میشود و غذا نیز در آن گرم نمی ماند.
- برخی از پوششهای لعاب ارزان و غیراستاندارد ممکن است دارای سرب باشند.
- ظروف شیشه ای (پیرکس):
مزایا:
- از نظر ظاهری زیبا هستند و غذای در حال پخت، قابل دیدن است.
- امکان سرو غذا با همان ظرف وجود دارد.
معایب:
- ممکن است غذا به سطح ظرف چسبیده و شستشوی آن آسان نباشد.
- برخی پیرکس های بی کیفیت نسبت به شوک های حرارتی حساس بوده و می شکنند.
- ظروف شیشه ای قدیمی دارای مقادیری سرب بودند.
- ظروف استیل (زنگ نزن)
مزایا:
- بدلیل وجود مقادیر نیکل و کروم، زنگ نمی زند.
- سرعت انتقال حرارت بالا که موجب رسیدن سریعترحرارت به غذا میشود.
- با غذاهای اسیدی واکنش نمیدهد و برای غذاهای خورشت مناسب است.
- این ظروف عمر بالایی دارند.
معایب:
- بعضی از ظروف استیل با کیفیت پایین موجب چسبندگی زیاد غذا به ظرف شده و به سختی تمیز میشوند.
- بجز در جوشاندن آب، برای سایر موارد نیاز به افزودن روغن است.
- قیمت بالاتری دارند بخصوص اگر کف آن دارای یک لایه بیرونی چدنی یا مسی برای انتقال حرارت بهتر باشد.
- ظروف مسی
مزایا:
- دارای قابلیت عالی نگهداری و توزیع حرارت
معایب:
- از آنجایی که پوشش مس با غذا واکنش میدهد، از روکش قلع داخل آن استفاده میکنند. پوشش قلع ممکن است دچار خراش و آسیب شده و موجب نفوذ مس به غذا گردد.
- برخی خوراکها مثل تخم مرغ موجب ایجاد رگه های سیاه در داخل ظرف می شوند.
- با غذاهای اسیدی واکنش میدهد.
- در فواصل زمانی نیاز به پوشش دهی مجدد قلع یا همان سفیدکاری دارد.
در مجموع می توان دریافت که مجموعه ای از ظروف استیل و چدن به همراه ظروف تفلون و گرانیت (به شرط استفاده صحیح) و ظروف پیرکس می توانند نیازهای آشپرخانه را برای پخت غذاهای مختلف پاسخ دهد.
شرایط استفاده صحیح از ظروف تفلون و ظروف گرانیت:
- استفاده از یک لایه روغن بر روی پوشش ظرف نو (استفاده نشده) به مدت ۲۴ ساعت و سپس شستشوی آن . این کار موجب افزایش عمر پوشش خواهد شد).
- استفاده از قاشق چوبی
- عدم استفاده از ظرف در صورت ایجاد خراش بر روی پوشش
- قرار ندادن ظرف خالی بر روی شعله به مدت ظولانی
- عدم استفاده از دماهای بالا برای پخت و پز